Vào ngày 10/4/2023 Hội đồng 15 chuyên gia, học giả và quan chức đứng đầu các tỉnh ở Nhật Bản đã đề xuất dự thảo, nhằm loại bỏ chương trình thực tập sinh kỹ thuật dành cho lao động nước ngoài sau nhiều tranh cãi liên quan đến vi phạm nhân quyền.
Theo báo cáo của dự thảo, chương trình thực tập sinh hiện tại tập trung chủ yếu vào “phát triển” nguồn nhân lực, điều này đã bị lợi dụng để biến thực tập sinh thành công cụ làm việc tay chân để đáp ứng nhu cầu lao động trong quốc gia đang gặp khó khăn do già hóa dân số.
Do đó, Hội đồng đề xuất bãi bỏ chương trình này và thay thế bằng một hệ thống mới nhằm “bảo vệ và phát triển” nguồn nhân lực, mở ra bước ngoặt mới trong việc tiếp nhận lao động nước ngoài. Dự kiến dự thảo sẽ được hoàn thiện vào mùa thu năm nay.
Hệ thống mới sẽ tạo điều kiện cho người lao động chuyển đổi công việc trong cùng lĩnh vực đào tạo, thay vì hạn chế như chương trình thực tập sinh hiện tại. Ngoài ra, dự thảo cũng mục tiêu đảm bảo các thực tập sinh có thể chuyển sang chương trình “visa kỹ năng đặc định” một cách thuận lợi, cho phép họ xây dựng sự nghiệp lâu dài tại Nhật Bản.
Mặc dù dự thảo đã nới lỏng quy định, nhưng vẫn có những lo ngại về việc các tổ chức giám sát trung gian giữa thực tập sinh và người sử dụng lao động vẫn sẽ được duy trì. Dự thảo thừa nhận rằng nhiều tổ chức trung gian như vậy không ngăn chặn được việc lạm dụng thực tập sinh.
Chương trình thực tập sinh kỹ thuật của Nhật Bản được thành lập từ năm 1993, nhằm trao đổi kiến thức và kỹ năng cho các quốc gia đang phát triển. Tuy nhiên, chương trình đã bị chỉ trích là hình thức “lao động nô lệ”, tạo điều kiện cho các công ty tuyển lao động giá rẻ từ khắp châu Á.
Akihiko Tanaka, Chủ tịch Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản và cũng là người đứng đầu hội đồng chuyên gia đề xuất dự thảo, cũng đã nhấn mạnh rằng nhiều doanh nghiệp “không có lựa chọn nào khác ngoài phụ thuộc vào nguồn nhân lực là thực tập sinh nước ngoài”.
“Quan trọng là xây dựng một hệ thống mới thừa nhận những phần tốt đẹp của chương trình thực tập sinh cũ, thay vì loại bỏ hoàn toàn”, ông nói.
Một cựu thực tập sinh Việt Nam tên là Tran Duc Huy, đã rời khỏi Nhật Bản sau khi trải qua ngược đãi từ chủ lao động, đã chia sẻ với sự đánh giá cao về các đề xuất nới lỏng quy định và cho biết sẽ cảm thấy yên tâm nếu hệ thống mới có “các bên tư vấn đáng tin cậy”.
Cục Quản lý Xuất nhập cảnh cho biết có khoảng 328.000 người Việt Nam đang cư trú tại Nhật với tư cách thực tập sinh kỹ thuật. Tuy nhiên, một số thực tập sinh đã bày tỏ những khó khăn trong việc nhận lương hoặc bị ngược đãi trong quá trình làm việc tại Nhật Bản.
